Klienci często zastanawiają się czy można jeszcze za życia przyszłego spadkodawcy uchronić się od dziedziczenia po nim. Odpowiedź jest jedna: tak można. Należy jednak dokładnie przyjrzeć się instytucji „Zrzeczenia się dziedziczenia”, aby zbyt pochopnie nie podejmować decyzji o jej zastosowaniu.
Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują, że spadkobierca ustawowy może zawrzeć z przyszłym spadkodawcą umowę, w której zrzeknie się dziedziczenia po spadkodawcy. Co istotne umowa taka musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Kto zawiera taką umowę?
Aby zawrzeć umowę zrzeczenia się spadku, do notariusza musi udać się zarówno potencjalny spadkobierca ustawowy oraz jego przyszły spadkodawca. Obie strony muszą więc wyrażać zgodę na zawarcie takiej umowy.
Kto może zrzec się spadku?
Każdy potencjalny przyszły spadkobierca ustawowy po danym spadkodawcy (niezależnie od kręgu spadkobierców).
Posłużmy się przykładem:
Jan Kowalski jest synem Mariana Kowalskiego, a zarazem wnukiem Zygmunta Kowalskiego. Jan Kowalski może zawrzeć z Zygmuntem Kowalskim umowę zrzeczenia się dziedziczenia, pomimo, iż w przypadku śmierci Zygmunta Kowalskiego w pierwszym kręgu spadkobierców ustawowych po nim będzie Marian Kowalski.
Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje dziedziczenie ustawowe. Zatem jeżeli w powyższym przykładzie Jan Kowalski i Zygmunt Kowalski zawarli umowę o zrzeczenie się dziedziczenia 21 stycznia 2018 r., z kolei w dniu 21 stycznia 2019 r. Zygmunt Kowalski sporządzi testament, w którym jako spadkobiercę testamentowego powoła Jana Kowalskiego, to zrzekający się dziedziczenia może dziedziczyć na podstawie testamentu.
Jakie są skutki zrzeczenia się dziedziczenia?
Po zawarciu umowy przyszłego spadkobiercę ustawowego traktuje się tak, jakby nie dożył on otwarcia spadku.
Zasadą jest, iż umowa zrzeczenia się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się – dzieci, wnuki itd. Zstępni zrzekającego się również traktowani są tak, jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Przyszły spadkodawca i zrzekający się mogą jednak w umowie uzgodnić, iż zrzeczenie spadku nie obejmuje zstępnych zrzekającego. Musi to jednak być w umowie dokładnie zapisane.
Od kiedy powstają skutki zrzeczenia się dziedziczenia?
Zawarcie samej umowy w konkretnej dacie nie wywołuje skutków prawnych, skutek taki powstaje w chwili śmierci spadkodawcy, tj. w chwili otwarcia spadku. Zrzekający się dziedziczenia lub jego zstępni zostają wyłączeni od dziedziczenia po spadkodawcy i traktowani są tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Oczywiście osoba zrzekająca się spadku i jego zstępni nie mają również prawa do żądania zachowku.
Czy można zrzec się prawa do zachowku?
W tym miejscu podkreślić należy, że istnieje również możliwość zrzeczenia się jedynie prawa do zachowku. Zrzeczenie się zachowku powoduje, że w momencie rozpatrywania prawa do zachowku osobę, która zrzekła się tego prawa traktuje się jakby nie dożyła otwarcia spadku. Jednakże w tej sytuacji zrzeczenie prawa do samego zachowku nie pozbawia osoby zrzekającej prawa do bycia spadkobiercą.
