Wspólne mieszkanie po rozwodzie  – Rozwód i co dalej? – Część 1

Czy muszę mieszkać z byłą żoną/mężem?

Bardzo często w trakcie pierwszej porady związanej z przyszłym rozwodem spotykam się z pytaniem dotyczącym wspólnego zamieszkiwania z byłym małżonkiem. W pierwszej części zajmę się kwestią związaną z możliwością korzystania przez byłych małżonków ze wspólnego mieszkania. W kolejnym wpisie zajmę się podziałem majątku (domu/mieszkania), w tym również kredytu hipotecznego.

Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że sąd w wyroku rozwodowym prawie zawsze orzeka o sposobie korzystania przez byłych małżonków z mieszkania, w którym dotychczas wspólnie mieszkali.

Sposób korzystania z mieszkania prawie zawsze? Czyli kiedy?

Jeżeli w dniu wydania przez sąd wyroku rozwodowego małżonkowie faktycznie mieszkają razem – to sąd powinien w wyroku rozwodowym wskazać w jakim zakresie każdy z małżonków może korzystać z domu bądź mieszkania.

W przypadku:

• małżonkowie nie zamieszkują wspólnie albo
• małżonkowie sami uzgodnili sposób korzystania ze wspólnego mieszkania,

to sąd odstępuje od orzeczenia w tym zakresie. W takich sytuacjach sąd w wyroku zaznacza, iż nie orzekł o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania.

Wspólne mieszkanie – czyli jakie?

Pojęcie „wspólne mieszkanie” nie odnosi się do tego jaki tytuł prawny przysługuje małżonkom do danego lokalu mieszkalnego/domu. Bez względu na to czy mieszkanie wspólnie zamieszkiwane przez małżonków stanowi wspólność majątkową, majątek osobisty jednego z małżonków lub było przez nich wynajmowane i stanowi własność osób trzecich (również mieszkanie komunalne), to i tak sąd orzeka o sposobie korzystania z mieszkania.

Oczywiście sam fakt, że sąd wyda orzeczenie o sposobie korzystania z mieszkania, do którego jeden z małżonków nie posiada tytułu prawnego, nie stoi na przeszkodzie aby później takiego byłego małżonka np. eksmitować.

Przykład 1 (Mieszkanie należy do osób trzecich – podział mieszkania):

Małżeństwo Anna i Jan Kowalscy zamieszkiwali w trakcie trwania związku małżeńskiego w trzypokojowym mieszkaniu należącym do rodziców Anny Kowalskiej. W wyroku orzekającym rozwód sąd orzekł, że Anna Kowalska wraz z synem z poprzedniego małżeństwa może korzystać z dwóch pokoi o powierzchni kolejno 20 m² i 15m². Pokoje te położone są na prawo od drzwi wejściowych do mieszkania. Jan Kowalski zaś może korzystać z pokoju o powierzchni 14 m². Pokój ten położony jest na lewo od drzwi wejściowych do mieszkania. Sąd orzekł również o współkorzystaniu przez byłych małżonków z części wspólnych, tj. łazienki, kuchni i korytarza.

Niewątpliwie sytuacja trudna, ale co się stało później?

Po wydanym wyroku rozwodowym rodzice Anny Kowalskiej wezwali Jana Kowalskiego do wydania zajmowanej przez niego części lokalu. Wezwali go również do opłacania kosztów związanych z bezumownym korzystaniem z lokalu. (Odpowiedniej części kosztów związanych z czynszem oraz części kosztów związanych z korzystaniem z prądu, gazu, telewizji i Internetu.)

Z uwagi na brak dobrowolnego wyprowadzenia się Jana Kowalskiego, rodzice Anny Kowalskiej mogą wszcząć postępowanie o wydanie części nieruchomości. Po uzyskaniu korzystnego wyroku mogą złożyć u komornika wniosek o eksmisję.

Przykład 2: Mieszkanie należy do jednego z małżonków

Zmodyfikujmy powyższy przykład. Anna Kowalska i Jan Kowalski mieszkają wspólnie w dacie orzeczenia rozwodu w mieszkaniu należącym do majątku osobistego Anny Kowalskiej (darowizna od rodziców).

Jeżeli w wyroku rozwodowym sąd analogicznie jak w przykładzie powyżej orzekłby o wspólnym korzystaniu przez małżonków z mieszkania, to po rozwodzie Anna Kowalska może wszcząć postępowanie przeciwko Janowi Kowalskiemu o wydanie części nieruchomości, którą faktycznie zajmowałby były mąż. Annie Kowalskiej przysługuje również roszczenie o zapłatę z tytułu bezumownego korzystania z części mieszkania.

Co istotne sąd orzekając o wspólnym korzystaniu z mieszkania zawsze uwzględnia potrzeby małoletnich dzieci, o ile są, jak i potrzeby rodzica, przy którym dzieci mają ustalone miejsce pobytu lub któremu sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Czy w sprawie o rozwód sąd może orzec eksmisję małżonka?

Zdarzają się sytuacje, że sąd w wyroku rozwodowym może orzec eksmisję jednego z małżonków na wniosek drugiego małżonka ze wspólnie zajmowanego mieszkania. Orzeczenie takie, sąd wydaje w sytuacjach wyjątkowych.

Jeżeli sąd stwierdzi, że postępowanie jednego z małżonków jest rażąco naganne, to może orzec eksmisję. Jednak małżonek żądający eksmisji musi w postępowaniu sądowym udowodnić naganność postępowania drugiego małżonka.

Przyjmuje się, że „rażąco naganne postępowanie” ma miejsce m.in. wtedy, kiedy:

•  

• małżonek stale nadużywa alkoholu, wywołuje awantury i dopuszcza się aktów przemocy, czym zagraża życiu, zdrowiu i spokojowi drugiego małżonka i innych członków rodziny,

• małżonek jest agresywny/brutalny, narusza nietykalność cielesną i znieważa drugiego małżonka, co może prowadzić do naruszenia dóbr osobistych.

Małżonek może żądać eksmisji drugiego małżonka z mieszkania, które np. razem wynajmowali bądź kiedy oboje małżonków jest współwłaścicielami danego mieszkania. Z kolei co do zasady nie można orzec eksmisji małżonka z mieszkania, które stanowi jego majątek osobisty.

Co z mieszkaniem po eksmisji małżonka?

Należy podkreślić, że jeżeli sąd orzeknie eksmisję małżonka, który jest współwłaścicielem danej nieruchomości lub jest współwłaścicielem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, to samo orzeczenie sądu nie pozbawia małżonka eksmitowanego prawa własności lub spółdzielczego własnościowego prawa do danego lokalu. Małżonek eksmitowany wyrokiem sądu nie może dalej zamieszkiwać w mieszkaniu, jednak nadal przysługuje mu do niego prawo.

Czy sąd może dokonać podziału wspólnego mieszkania w sprawie o rozwód?

Sąd orzekając rozwód może orzec również o podziale mieszkania zajmowanego wspólnie przez rozwodzących się małżonków. Są może również przyznać mieszkanie jednemu z nich, o ile prawo do mieszkania przysługuje wspólnie obojgu małżonkom.

Przy czym sąd orzeknie o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu go jednemu z małżonków, jeśli małżonkowie sami uzgodnili sposób podziału. Z kolei w przypadku przyznania prawa do mieszkania jednemu z małżonków, w dacie wyrokowania drugi małżonek musi wyrazić na to zgodę. Konieczne jest również, aby małżonek ten oświadczył (w piśmie procesowym lub ustnie do protokołu), że rezygnuje z przysługujących mu praw do wspólnego mieszkania, oraz że wyraża zgodę na opuszczenie mieszkania bez dostarczenia lokalu zamiennego lub pomieszczenia zastępczego.

W kolejnym wpisie poruszę również temat związany z mieszkaniem po rozwodzie, jednakże w kontekście podziału majątku po orzeczeniu rozwodu lub po ustanowieniu rozdzielności majątkowej.