Alimenty od byłego małżonka po rozwodzie – kiedy i jak długo?

Alimenty na byłego małżonka zazwyczaj kojarzą się z orzeczeniem rozwodu z winy jednego z małżonków i koniecznością płacenia alimentów przez małżonka winnego na rzecz małżonka niewinnego. Po części jest to słuszne skojarzenie, że wina bądź jej brak w rozpadzie pożycia małżeńskiego ma wpływ na orzeczenie obowiązku alimentacyjnego. Jednakże nie jest tak zawsze.

Przede wszystkim należy pamiętać, że Sąd sam z siebie nie zasądzi alimentów na rzecz byłego małżonka, tak jak ma to obowiązek zrobić w przypadku małoletnich dzieci stron.  Rozstrzygnięcie w zakresie orzeczenia obowiązku alimentacyjnego na rzecz byłego małżonka zapadnie tylko po wcześniejszym zgłoszeniu takiego wniosku przez stronę.

Poniżej opis wyroków rozwodowych oraz ich wpływ na zasądzenie alimentów na rzecz byłego małżonka

Pierwszy przypadek: rozwód bez orzekania o winie, rozwód z winy obu stron (brak wyłącznej winy jednego małżonka)

Kiedy sąd orzeka rozwód bez orzekania o winie, to nie wskazuje małżonka winnego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Z kolei kiedy sąd orzeka rozwód z orzeczeniem o winie obu małżonków, to w zasadzie uznaje się, że obie strony przyczyniły się po równo do rozkładu pożycia małżeńskiego.

Przy takich orzeczeniach nie można wskazać wyłącznej winy jednego z małżonków. W obu powyższych sytuacjach w toku sprawy rozwodowej każdy z małżonków może żądać od drugiego dostarczenia środków utrzymania, o ile znajduje się on w niedostatku.

Pojęcie niedostatku nie jest w żaden sposób zdefiniowane, aczkolwiek uznaje się, iż niedostatek oznacza brak możliwości zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb. Małżonek, który żąda alimentów wskazując, że jest w niedostatku musi więc udowodnić w Sądzie, że sam przy wykorzystaniu swoich sił i możliwości nie ma możliwości zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części. Sytuacja taka zachodzi np. wtedy gdy małżonek rozwiedziony nie może podjąć pracy zarobkowej wskutek konieczności zajmowania się utrzymaniem i wychowaniem dzieci małoletnich, dzieci niepełnosprawnych, jeżeli nie może podjąć pracy zarobkowej wskutek posiadanego orzeczenia o niepełnosprawności, a także jeżeli małżonek rozwiedziony nie ma kwalifikacji zawodowych do wykonywania pracy odpowiedniej do wieku, stanu zdrowia czy posiadanych umiejętności.

Jak długo będę płacił zasądzone alimenty?

Kiedy sąd orzekł rozwód bez orzekania o winie istnieją dwa ograniczenia czasowe do kiedy zobowiązany do płacenia alimentów na rzecz byłego małżonka ma taki obowiązek:

• do upływu 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód,
• wstąpienie przez uprawnionego do otrzymywania alimentów w kolejny związek małżeński przed upływem 5 lat od daty uprawomocnienia się wyroku małżeńskiego.

W powyższych przypadkach obowiązek wygasa wraz z upływem czasu.

Ale uwaga!

Pięcioletni okres liczony od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego może zostać przez Sąd wydłużony ze względu na zaistnienie wyjątkowych okoliczności. Okoliczności te muszą powstać przed upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu. Sytuacje takie to na przykład ciężka choroba czy inwalidztwo.

Z kolei kiedy sąd orzekł rozwód z winy obu stron, to obowiązek alimentacyjny wygasa wyłącznie:

• po wstąpienie przez uprawnionego do otrzymywania alimentów w kolejny związek małżeński

Drugi przypadek: orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków

 W sytuacji, kiedy sąd uzna w orzeczeniu rozwodowym, że jeden z małżonków jest wyłącznie winny rozpadu małżeństwa, to małżonek niewinny może domagać się zasądzenia na jego rzecz alimentów.

W tym przypadku małżonek niewinny nie musi wykazywać, że znajduje się w niedostatku. Wystarczające jest, że wykaże iż w wyniku rozwodu pogorszyła się w sposób istotny jego sytuacja materialna. Sąd celem ustalenia kwoty alimentów będzie brał pod uwagę usprawiedliwione potrzeby małżonka niewinnego, jak również możliwości majątkowe i zarobkowe małżonka winnego.

Jak długo będę płacił zasądzone alimenty?

W przypadku kiedy jeden małżonek jest wyłącznie winny rozpadowi pożycia małżeńskiego, albo jeżeli oboje małżonkowie są winni, to zasądzony obowiązek alimentacyjny na rzecz byłego małżonka trwa niejako dożywotnio. Poza śmiercią uprawnionego obowiązek alimentacyjny ustaje również z chwilą wstąpienia przez uprawnionego do alimentów w nowy związek małżeński.

Co zrobić kiedy były małżonek jest w związku konkubenckim, albo u małżonka zobowiązanego do płacenia alimentów zmieniła się sytuacja majątkowa/zarobkowa?

Pomimo, że alimenty na byłego małżonka mogą być ustanowione „dożywotnio”, to nie oznacza to, iż małżonek zobowiązany będzie musiał faktycznie do końca życia byłego małżonka płacić alimenty. Można wyobrazić sobie sytuację, że to były małżonek zobowiązany do płacenia alimentów zachoruje, ulegnie wypadkowi bądź to były małżonek uprawniony do alimentów będzie w związku konkubenckim – co wtedy? Małżonkowi zobowiązanemu przysługiwać będzie w takich sytuacjach możliwość złożenia powództwa o obniżenie alimentów bądź o ich uchylenie.

Jak Państwo widzą sposób rozwiązania małżeństwa (z orzeczeniem o winie, bez orzekania bądź z winy obu stron) wpływa bezpośrednio na roszczenia alimentacyjne małżonków wobec siebie po ustaniu małżeństwa. Przed podjęciem decyzji o sposobie rozwiązania małżeństwa należy zatem zastanowić się czy na pewno i w każdym wypadku korzystne jest forsowanie rozstrzygnięcia o winie czy ewentualnie lepiej odpuścić, aby orzeczono rozwód bez orzekania o winie, co ma bezpośredni wpływ na obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka.